Mức độ và phương pháp điều trị thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp thông thường là hậu quả của quá trình lão hóa. Khi chúng tôi giải thích như vậy cho bệnh nhân thì có một số người đã đặt câu hỏi ngược lại: “Vậy có cần phải điều trị thoái hóa khớp hay không vì chúng ta không thể ngăn cản quy luật của tuổi già”. Câu trả lời là tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh mà có cách điều trị khác nhau.

Vì sao khớp bị thoái hóa?

Trước hết, thoái hóa khớp là tình trạng hư hại sụn khớp không hồi phục. Sụn khớp chính là thành phần trắng, giòn, sừng sựt như khi chúng ta ăn “xí quách”. Sụn khớp bao gồm thành phần chất nền chứa collagen mà chủ yếu là collagen tuýp 2, chondroitine sulfate. Thành phần chất nền được tạo nên bởi tế bào sụn (số lượng tế bào sụn rất ít chỉ khoảng 2% và không có khả năng phân chia, hồi phục khi bị tổn thương). Sụn khớp bị hư hại do nhiều nguyên nhân khác nhau như khiêng vác quá nặng, béo phì, thói quen ngồi xổm, leo cầu thang hay leo dốc nhiều, chấn thương khớp hoặc có thể do chấn thương lặp đi lặp lại như trong trường hợp bị đứt dây chằng khớp.

Để chẩn đoán thoái hóa khớp không khó. Cái khó chính là làm sao giúp cho bệnh nhân hiểu và sống chung với khớp bị thoái hóa vì đây là bệnh liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, nên không chữa khỏi hoàn toàn được. Một số bệnh nhân có xu hướng bỏ mặc đến đâu hay đến đó. Một số khác thì lo lắng quá mức và luôn đi tìm một loại thuốc với hy vọng làm cho tình trạng thoái hóa khớp biến mất. Thoái hóa khớp đôi khi không gây đau nhiều nhưng cũng có thể rất đau làm cho bệnh nhân có nguy cơ bị tàn phế. Điều quan trọng là chúng ta không biết ai sẽ đau nhiều và ai sẽ đau ít trong tương lai một khi khớp bị thoái hóa nên việc điều trị ngăn ngừa là cần thiết.

Bệnh nhẹ nên dùng thuốc

Cho đến hiện tại, mục tiêu của việc điều trị là giúp cho bệnh nhân không bị đau khi sinh hoạt hàng ngày với khớp bị thoái hóa. Lý tưởng nhất là làm thế nào để họ có một khớp với đầy đủ sụn như xưa. Tuy nhiên, việc này cho đến nay vẫn chỉ là niềm mơ ước mặc dù đã có nhiều nghiên cứu ứng dụng bơm tế bào gốc vào khớp gối.

Việc dùng thuốc kháng viêm giảm đau chỉ có tác dụng giảm đau nhất thời mà không làm hồi phục sụn hư. Nếu tình trạng sụn hư nhiều thuốc sẽ khó có tác dụng. Hơn nữa việc dùng thuốc lâu dài có khả năng gây loét dạ dày cũng như hư thận.

Bên cạnh thuốc điều trị chống thoái hóa khớp, các loại thực phẩm chức năng đã được con người tìm ra và áp dụng vào quá trình ngăn ngừa và điều trị thoái hóa khớp. Glucosamine đã được đưa vào quá trình hỗ trợ điều trị với kết quả còn nhiều tranh cãi vì các nghiên cứu cho kết quả đôi khi trái ngược nhau. Collagen tuýp 2 là thành phần cơ bản của chất sụn khớp đã được đưa vào sử dụng. Hiệu quả của nó trong việc hỗ trợ điều trị viêm đa khớp dạng thấp cũng như thoái hóa khớp đã được chứng minh trên số lượng lớn bệnh nhân.

Các dung dịch chất nhờn bơm vào khớp gối, cổ chân hay dùng đường uống cho thấy có tác dụng làm giảm cơn đau của khớp. Sau khoảng thời gian 6 tháng hay 1 năm, bệnh nhân cần được tiêm trở lại nếu khớp gối bị đau tái phát. Tuy nhiên biện pháp tiêm thuốc vào gối cần được thực hiện một cách vô trùng vì nguy cơ nhiễm trùng khớp gối. Mặt khác, người tiêm cần được theo học một lớp kỹ thuật chích khớp để đảm bảo là thuốc vào trong khớp gối, nếu không bệnh nhân sẽ bị tiền mất tật mang vì thuốc được tiêm nằm ở ngoài khớp.

Bên cạnh đó, người bệnh cần phải tuân thủ các nguyên tắc như: Giảm cân (nếu béo phì), thay đổi thói quen như tránh ngồi xổm, tránh ngồi xếp bằng, hạn chế leo cầu thang hay leo dốc, hạn chế khiêng vác nặng là việc cần thiết phải làm trong suốt cuộc đời. Có thể mang nẹp gối trong giai đoạn đang bị đau nhưng sau đó cần phải tập cơ tứ đầu để có một khớp gối vững khi đi đứng vì khi bị đau gối bao giờ cơ tứ đầu đùi cũng bị teo nhỏ. Tránh các môn thể thao quá mạnh khi tuổi đã lớn và khớp đã bị đau.

Khi nào thì mới cần đến phẫu thuật?

Nếu các biện pháp dùng thuốc không đạt kết quả thì mới cần đến phẫu thuật và cũng tùy theo mức độ nặng nhẹ mà cách can thiệp khác nhau.

Nội soi cắt lọc khớp: Được xem như là biện pháp điều trị tạm thời khi bệnh nhân có triệu chứng kẹt khớp khi đi, khi các biện pháp uống thuốc, chích khớp không còn hiệu quả. Qua hình ảnh nội soi khớp các bác sĩ sẽ lấy đi phần sụn bị hư, cắt đốt màng bao khớp, lấy đi sạn khớp hay mài bớt một phần các “gai” xương, khoan vào vùng xương dưới sụn với hy vọng máu chảy ra sẽ làm mọc sụn khớp mới. Biện pháp này có hạn chế là chỉ áp dụng cho các trường hợp hư khớp từ ít đến vừa phải và chỉ làm trên các khớp có thể làm nội soi như gối, háng, cổ chân. Một nghiên cứu tại BV Đại Học Y Dược cho thấy tỉ lệ thành công khoảng 70% nhưng nếu bệnh nhân có hư khớp gối từ hai khoang trở lên thì tỉ lệ này chỉ còn 50%. Một khi khớp hư nhiều thì phương pháp này không còn giá trị.

Thay khớp hay hàn khớp: Khi khớp đã hư hoàn toàn thì thay khớp hay hàn khớp là cứu cánh cuối cùng để có thể đưa bệnh nhân về cuộc sống bình thường. Đối với khớp gối, các bác sĩ sẽ phải cắt bỏ mặt sụn khớp hư, thay vào đó bằng một miếng nhựa nằm giữa hai thành phần hợp kim để bệnh nhân đi lại không bị đau. Tỉ lệ thành công từ tốt đến rất tốt lên đến 93% theo một nghiên cứu tại bệnh viện Nguyễn Tri Phương. Dĩ nhiên đây là biện pháp cuối cùng sau khi đã điều trị bằng mọi cách nhưng bệnh nhân vẫn không hết đau và gối đã hư, biến dạng nhiều. Khớp háng cũng có thể được thay với kết quả khá tốt.

​

Ngoài ra, còn một phương pháp khác, đó là tiêm tế bào gốc hay tiêm huyết tương giàu tiểu cầu lấy từ chính cơ thể bệnh nhân được hy vọng là làm sụn khớp mọc trở lại và hồi phục mặt sụn. Các bác sĩ sẽ lấy tế bào gốc từ mỡ của bệnh nhân, kích hoạt để tế bào gốc hoạt động, sau đó trộn với huyết tương của bệnh nhân đã làm cô đặc để làm giàu tiểu cầu (vì trong huyết tương giàu tiểu cầu có yếu tố tăng trưởng). dung dịch này sẽ được bơm vào trong khớp gối. Người ta hy vọng sau một thời gian tế bào gốc sẽ bám vào được mặt sụn và phát triển thành tế bào sụn. Tuy nhiên, cho đến hiện nay chẳng ai chứng minh được hiệu quả của phương pháp này so với các phương pháp nội soi cổ điển. Việc giảm đau trong khớp gối sau khi bơm vài ba tuần không thể xem là thành công.

Tóm lại. thoái hóa khớp là quá trình lão hóa của khớp. Cuộc chiến chống lại sự lão hóa của con người nói chung và khớp nói riêng vẫn chưa có hồi kết. Hy vọng trong tương lai sẽ có nhiều phương pháp khác hiệu quả hơn để điều trị bệnh lý này.

ThS.BS Tăng Hà Nam Anh - Trưởng Khoa chấn thương chỉnh hình BV Nguyễn Tri Phương