Theo quan điểm “Thiên Nhân hợp nhất” của triết học phương Đông, con người và vũ trụ là một thể thống nhất. Con người là một tiểu vũ trụ, tồn tại và khỏe mạnh trong điều kiện tương thích với hoàn cảnh xung quanh. Bệnh tật xảy ra chỉ là dấu hiệu cho thấy đã có một sự lệch lạc trong cách sống, sinh hoạt và ăn uống không phù hợp với tự nhiên. Chữa bệnh là thực hiện những biện pháp nhằm tái lập sự cân bằng và hài hòa giữa hai yếu tố Âm và Dương trong cơ thể cũng như giữa con người và hoàn cảnh bên ngoài. Khi sự cân bằng đã được thiết lập và sự hài hòa đã được thực hiện, cơ thể tự có sức đề kháng thích hợp với những yếu tố gây bệnh. Căn cứ vào nguyên lý này và qua quan sát cách ăn uống của những người nguyên thủy, thực dưỡng dựa trên những nguyên tắc sau:
Tính thống nhất trong chế độ ăn này hàm nghĩa toàn thể, toàn phần, không tách rời, ý muốn nói đến khuynh hướng lựa chọn thực phẩm với đầy đủ thành phần vốn có của nó. Một hạt gạo, một cây rau, một củ hoặc một quả cũng giống như một con người. Tất cả đều là những tiểu vũ trụ có đầy đủ tính Âm và Dương cân bằng và cần thiết cho sự tồn tại và phát triển bình thường của nó. Tương tự như việc cơ thể con người không thể hoạt động bình thường nếu thiếu một bộ phận nào đó, thực phẩm ăn vào để nuôi sống cơ thể cũng cần có tính toàn phần này mới đáp ứng được yêu cầu giữ gìn sức khỏe và sự hài hòa nơi con người.
Do đó thực dưỡng khuyên chúng ta nên ăn nguyên hạt ngũ cốc thay vì xay giã quá trắng. Rau quả cũng sẽ có hữu ích cho sức khỏe nếu có thể ăn cả phần vỏ (lê, táo, ổi…) hoặc ăn cả vừa củ vừa lá (củ cải, cà rốt…) Điều quan trọng nhất trong chế độ ăn này là việc ăn ngũ cốc toàn phần (chỉ lột bỏ phần vỏ cứng bên ngoài) còn gọi là ngũ cốc thay cho thói quen ăn gạo trắng, bánh mì trắng, bún, phở, mì gói, các loại bánh kẹo, những loại đồ hộp…Những thức ăn công nghiệp này không những tiềm tàng những hóa chất độc hại mà còn bị tước hết phần mài và lớp vỏ ngoài của ngũ cốc.
Phần vỏ ngoài của ngũ cốc bao gồm rất nhiều sinh tố, khoáng chất và những acid amin cần thiết cho cơ thể. Từ lâu người ta đã biết chính những chất xơ trong phần vỏ ngoài có giá trị rất lớn trong việc phòng ngừa các bệnh tiêu hóa, tim mạch. Gần đây, những nghiên cứu mới nhất ở Đại học Y khoa Baylor và Bệnh viện nhi khoa Houston còn cho biết chất xơ làm gia tăng sự tích lũy calcium trong cơ thể nên có tác dụng phòng ngừa chứng bệnh loãng xương. Tạp chi Nutrition and metabolism số tháng 10/2000 cho biết việc thay thế 5,4% thành phần tinh bột trong chế độ ăn hàng ngày bằng chất xơ có thể giúp gia tăng đáng kể sự oxy hóa các chất lipid trong cơ thể. Tháng 6/2005, Tiến sĩ Javine Higgins thuộc trường Đại học Y khoa Colorado cũng công bố một nghiên cứu cho thấy mỗi ngày chỉ cần ăn một bữa ăn có chế độ chất xơ thì có thể gia tăng việc đốt mỡ thêm được từ 2-% đến 25%.Do đó, cách ăn uống này có thể làm giảm lượng mỡ thừa và làm giảm các yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh mãn tính do béo phì gây ra.
Đối với bệnh ung thư, chất xơ cũng có những giá trị đặc biệt. Cách ăn thực phẩm toàn phần này đã tận dụng được toàn bộ chất xơ, vốn chỉ tập hợp nhiều ở phần ngoài vỏ, cũng như chỉ có ở thực phẩm thô (không tinh chế) ở hạt cũng như ở rau quả. Chất xơ không bị hòa tan, không bị hấp thu, góp phần tạo ra chất bã. Những chất bã khi đạt đến định lượng nhất định sẽ kích thích thành ruột sinh ra nhu động ruột. Ngoài việc thúc đẩy nhanh sự lưu thông trong ruột già, chống táo bón, làm giảm thời gian tiếp xúc các chất gây ung thư với niêm mạc ruột, chất xơ còn có thể kết dính những chất độc hại này để bài tiết theo phân ra ngoài. Do đó chất xơ trong thực phẩm toàn phần góp phần quan trọng trọng việc phòng, chống ung thư
Những loại thức ăn tốt cho sức khỏe phải là những thức ăn được nuôi trồng hoặc chế biến theo phương pháp tự nhiên, không lai tạo, không bón phân hóa học và thuốc trừ sâu, không pha chế với những hóa chất bổ dưỡng hoặc bảo dưỡng.
Về điều này, nhiều nghiên cứu khoa học khác nhau đã cho biết bên cạnh những tác nhân về ô nhiễm môi trường, về bức xạ, về thần kinh, thì những chất độc từ những thức ăn bị nhiễm độc trong quá trình trồng trọt hoặc chế biến đóng vai trò quan trọng gây ra bệnh ung thư. Mặt khác, những nghiên cứu về ăn chay cho rằng những người nguyên thủy sinh ra tự nhiên đã là những người ăn ngũ cốc và rau quả hái lượm được trong quá trình du mục. Chỉ sau khi biết dùng lửa con người mới bắt đầu ăn thịt. Hơn nữa, khi so sánh cấu tạo bộ răng và dạ dày giữa con người, những động vật ăn thịt và những động vật ăn cỏ, người ta thấy loài người thích hợp với ăn chay nhiều hơn.
Trên thực tế, người Esquimo sống phần lớn bằng thịt và mỡ có tuổi thọ rất ngắn, trung bình chỉ 27,5 năm. Một bộ lạc người Kirgese sống du mục ở miền Đông nước Nga với thức ăn chủ yếu bằng thịt có tuổi thọ cũng không quá 40 năm. Thống kê của tổ chức Y tế Thế Giới cũng cho thấy các dân tộc ăn nhiều thịt có tỉ lệ mắc bệnh tim và ung thư cao nhất. Ngược lại những nhóm người ăn chay có tỉ lệ mắc bệnh thấp nhất. Do đó Thực dưỡng khuyên nên hạn chế ăn thịt. Nếu ăn thịt chỉ ăn cá hoặc những loại thịt trắng, thịt động vật có lông vũ như gà, bồ câu… Ăn cá sẽ không bị tích lũy nhưng chất độc hại nhiều ăn thịt. Cá lại giàu acid béo Omega 3, hữu ích cho hoạt động của hệ tim mạch. Đối với những tính năng chống ung thư, những nghiên cứu mới đây ở Đại học London ở nước Anh đã cho thấy chế độ ăn nhiều các loại đậu và ngũ cố có giá trị phòng và chống ung thư do những loại thức ăn này chứa nhiều hợp chất Inositol Pentakisphosphate có tính năng ức chế được enzyme phosphoinositide 3 – kinase, vốn thúc đẩy sự phát triển các khối u ung thư.
Một ý nghĩa khác của việc phù hợp với tự nhiên là sự hài hòa giữa thực phẩm, hoàn cảnh và con người. Một thực phẩm tốt cho sức khỏe là thực phẩm có sẵn từ môi trường chúng ta đang sống. Do đó, nên hạn chế ăn những vật thực được nuôi trồng hoặc mang lại từ xa đến. Tương tự như việc những con cá nước mặn khó sinh tồn ở vùng nước ngọt, những cây cỏ xứ lạnh khó phát triển ở những vùng nhiệt đới, có thể con người chỉ thích nghi tốt với những thực phẩm có cùng điều kiện đất đai, khí hậu.
Phù hợp với tư nhiên còn có ý nghĩa khác. Đó là chỉ nên ăn khi đói, uống khi khát. Ắn chậm, nhai kỹ. Hãy ăn hoặc uống bằng cả tinh thần và ý thức. Hãy đặt tâm trí của mình vào bữa ăn. Hãy thưởng thức nó. Nói theo ngôn ngữ Thiền đạo, ăn cơm, uống trà, đều có thể là những quá trình hành thiền. Trong thời đại ngày nay, khi nhịp sống quá nhanh và cuộc sống có quá nhiều điều phải lo toan, không ít người đã và đang ăn mà không phải là ăn. Ngồi vào bàn ăn mà tâm lý vẫn căng thẳng vì những áp lực của công việc. Miệng ăn mà mắt vẫn dõi theo những dữ kiện trên màn hình vi tính. Ăn vội ăn vàng để còn kịp giờ đến dự một buổi họp. .. Những cách ăn uống phi tự nhiên như vậy sẽ dễ bị rối loạn tiêu hóa, rối loạn nội tiết, tích lũy những chất độc và dẫn đến bệnh tật. Ngược lại, khi thưởng thức thức ăn chúng ta sẽ biết rõ là mình đang ăn, đang thực sự tham gia vào cảm nhận quá trình ăn uống bằng tất cả các giác quan. Ăn như vậy sẽ huy động được khả năng hợp nhất của cơ thể, sự hài hòa của tất cả các cơ quan và các tuyến nội tiết trong việc hấp thu và chuyển hóa, tận dụng được tối đa những năng lượng do thức ăn mang lại, cũng như đào thải được những cặn bã không cần thiết.
Tác giả: Lương y Võ Hà (Chủ biên)
Sách: Chữa bệnh không dùng thuốc – Giải pháp cho những bệnh mãn tính của xã hội hiện đại
Phần 2: Một số nguyên tắc ăn uống theo phương pháp thực dưỡng
Phần 3: Hai nguyên tắc giúp sống trường thọ của thực dưỡng
Phần 4: Một số lưu ý cơ bản khi bắt đầu thực hành thực dưỡng
BẢY NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA THỰC DƯỠNG
BÀI 1: SỨC KHỎE LÀ TÀI SẢN LỚN NHẤT
BÀI 3: NGUYÊN NHÂN CỦA BỆNH TẬT VÀ GIẢI PHÁP ĐẦU TIÊN
BÀI 4: TẦM QUAN TRỌNG CỦA DÒNG MÁU VÀ THỰC PHẨM ĐỐI VỚI CƠ THỂ
BÀI 5: DẤU HIỆU BỆNH TẬT LÀ LỜI CẢNH BÁO QUAN TRỌNG
BÀI 6: ĐƯỜNG TRẮNG - KẺ THÙ CỦA NHÂN LOẠI
BÀI 7: BỐN VIỆC CẦN LÀM ĐỂ MINH MẪN KHI VỀ GIÀ
BÀI 8: TẠI SAO ĂN GẠO LỨT THAY GẠO XÁT TRẮNG
BÀI 9: LỢI ÍCH CỦA PHƯƠNG PHÁP THỰC DƯỠNG